https://neoiagones.gr/%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CF%83%CE%B9%CE%BF-%CE%BD%CE%B7%CF%80%CE%B9%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%BF/
Άρθρο μου για το δημόσιο νηπιαγωγείο που φιλοξενείται στην εφημερίδα ΝΕΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ στις 8 Απριλίου 2022
Το δημόσιο νηπιαγωγείο
Με αφορμή την περίοδο των εγγραφών στα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, που έληξε λίγες ημέρες πριν, αλλά και σε μια προσπάθεια πληροφόρησης των γονέων και κηδεμόνων αλλά και της κοινής γνώμηςσχετικά με την εκπαιδευτική δομή του νηπιαγωγείου, καταθέτουμε ορισμένα στοιχεία τα οποία μπορούν να φανούν χρήσιμα.
Κάθε ανεπτυγμένη κοινωνία έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει στα παιδιά όλων των οικογενειών πρόσβαση σε μια επιτυχημένη σχολική ζωή, μέσα από την φοίτησή τους σε ποιοτικά περιβάλλοντα μάθησης. Για τη χώρα μας η υποχρεωτική εκπαίδευση ξεκινά στο νηπιαγωγείο, το οποίο αποτελεί δομή της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, μαζί με το δημοτικό, ενώη φοίτηση σε αυτό είναι διετής και υποχρεωτική για τα παιδιά 4 και 5 ετών. Τα παιδιά στο νηπιαγωγείο αναπτύσσουν την αυτονομία τους, γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και κοινωνικοποιούνται, με τη βοήθεια των νηπιαγωγών και των μεγαλύτερων συμμαθητών τους. Επιπλέον αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στη μάθηση αλλά και στη ζωή των παιδιών, μιας και συνήθως είναι το ορόσημο της μετάβασης από το οικογενειακό περιβάλλον στο σχολείο και πρώτη επαφή με οργανωμένο σχολικό περιβάλλον στο γενικότερο σύστημα εκπαίδευσης. Η συνθήκη αυτή είναι πάρα πολύ σημαντική για τα παιδιά και θα πρέπει να είναι η καλύτερη δυνατή ώστε να οικοδομηθεί θετική στάση απέναντι στη μάθηση και στο σχολείο.
Η οργάνωση της λειτουργίας του νηπιαγωγείου έχει ως βάση της την φύση της ανάπτυξης του παιδιού, με άλλα λόγια τα αναπτυξιακά και μαθησιακά του χαρακτηριστικά. Η φιλοσοφία του που ορίζει και τον τρόπο παρέμβασης κατά τη λειτουργία του νηπιαγωγείου είναι μαθητοκεντρική, δηλαδή λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών.
Η λειτουργία του νηπιαγωγείου καθημερινά διαμορφώνεται με βάση τις αρχές και τις οδηγίες του αναλυτικού προγράμματος σπουδών,ενός κανονισμού που ισχύει και εφαρμόζεται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα με στόχο να θέτει τις βάσεις για την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών, που σημαίνει ανάπτυξη σωματική, συναισθηματική, νοητική και κοινωνική. Πολλές φορές κυριαρχεί η αντίληψη ότι ανώτερος στόχος και πρόταγμα της εκπαίδευσης στο νηπιαγωγείο, αλλά και γενικότερα,είναι η νοητική ανάπτυξη, με άλλα λόγια η απόκτηση γνώσεων και ο ακαδημαϊκός προσανατολισμός, υποβιβάζοντας τις υπόλοιπες πλευρές της ανάπτυξης του παιδιού. Όμως στόχος παραμένει η καλλιέργεια όλων των τομέων ανάπτυξης της προσωπικότητας του παιδιού, οι οποίοι σχετίζονται μεταξύ τους και αλληλοσυμπληρώνονται, ενώ η προσωπική ανάπτυξη και ενδυνάμωση και η διαμόρφωση μιας υγιούς προσωπικότητας αποτελεί πρωταρχικό στόχο του νηπιαγωγείου, ώστε να μπορέσει το κάθε άτομο να αναπτύξει το μέγιστο των δυνατοτήτων του.
Τα παιδιάαλληλεπιδρούν μέσα στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλοντου νηπιαγωγείου, αλλά και με αυτά, γεγονός πουείναι πολύ σημαντικό για την γνώση, η οποία οικοδομείται μέσω της αλληλεπίδρασης αυτής. Η κοινωνικοποίηση αποτελεί την κατεξοχήν λειτουργεία του νηπιαγωγείου, πουείναι ο χρόνος και ο χώρος του παιδιού και εκεί λαμβάνουν χώρα σχέσεις και αλληλεπιδράσεις μεταξύ των παιδιών, αλλά και των παιδιών με τις/τους νηπιαγωγούς και άλλους ενήλικες. Τα παιδιά είναι από τη φύση τους περίεργα για τα περιβάλλοντα αυτά και φυσικά δεν υπάρχει καλύτερη ευκαιρία από την αξιοποίηση και ενδυνάμωση της διάθεσής τους για εξερεύνηση και μάθηση, πάντα με την έκθεση στα κατάλληλα ερεθίσματα και εμπειρίες.
Κυρίαρχη δραστηριότητα και μέσο μάθησης στο νηπιαγωγείο είναι το παιχνίδι, μέσα από το οποίο αναπτύσσεται η δημιουργικότητα, ενώ παράλληλα τα παιδιά μαθαίνουν τους εαυτούς τους, τους άλλους ανθρώπους, το φυσικό χώρο, διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, ξεπερνούν τους φόβους τους και γενικά αναπτύσσουν τις γλωσσικές, τις κινητικές, τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητές τους.
Οι τάξεις είναι μικτής ικανότητας, δηλαδή απαρτίζονταιαπό παιδιά με διαφορετικές προϋπάρχουσες εμπειρίες και γνώσεις, με διαφορετικές ανάγκες, ρυθμό μάθησης, ενδιαφέροντα, μαθησιακό στυλ, από διαφορετικά κοινωνικά, πολιτισμικά και γλωσσικά περιβάλλοντα, που σημαίνει ότι μαθαίνουν με διαφορετικό τρόπο και μέθοδο, ενώ κάθε τάξη είναι μοναδική. Για αυτό το λόγο το πρόγραμμα σπουδών είναι ευέλικτο και ανοιχτό και η λήψη απόφασηςγια το πρόγραμμα πουσχεδιάζεται και αναπτύσσεται από την/τον νηπιαγωγό σε αυτή τη βάση, όπου πρέπει να ληφθούν πολλά δεδομένα υπόψη,είναι μια απαιτητική διαδικασία και έχει ως αποτέλεσμα να είναι διαφορετικό σε κάθε τάξη νηπιαγωγείου και να μην παρατηρείται η απόλυτη ομοιομορφία στην εφαρμογή του. Ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε τάξηςτίθενταιστόχοι προς υλοποίηση ή αλλιώς ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούνμέσω δραστηριοτήτων και μεθοδολογικών προσεγγίσεων και αφορούν τις μαθησιακές περιοχές της προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης, τις φυσικές επιστήμες, το περιβάλλον και την εκπαίδευση για την αειφορία, τις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών,τη γλώσσα, τις τέχνες (εικαστικά, μουσική, δραματοποίηση, κίνηση) και τα μαθηματικά. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι οι παραπάνω μαθησιακές περιοχές δεν νοούνται ξεχωριστά, δηλαδή δεν διδάσκονται μεμονωμέναδιότι κατά την διαδικασία της διδασκαλίαςσυνδέονται μεταξύ τους.
Για το νηπιαγωγείο δεν αναφέρουμε γνωστικά αντικείμενα ή μαθήματα, αλλά δραστηριότητες-εμπειρίες, που οργανώνονταιώστε να έχουν νόημα για τα παιδιά γιατί τότε μαθαίνουν ευκολότερα και πιο αποτελεσματικά. Επίσης μπορεί να είναι ομαδικέςή ατομικές και στη βάση της ενεργητικής, βιωματικής και συνεργατικής μάθησης, που χρόνια τώρα χαρακτηρίζει τα προγράμματα σπουδών των παιδιών αυτής της ηλικίας. Αυτό αποτελεί πολύ σημαντικό στοιχείο διότι αξιοποιούνται τα βιώματα των παιδιών ώστε η μάθηση να είναι εσωτερικά υποκινούμενη, ενώ οι αισθήσεις αποτελούν τις εισόδους πρόσληψης της γνώσης μιας και τα παιδιά μαθαίνουν καθώς βλέπουν, αγγίζουν, μυρίζουν, γεύονται και κινούνται.Επίσης ότανενθαρρύνονται να συμμετέχουν ενεργητικά στη διαδικασίαείναι κάτι που τα συναρπάζει και τα κινητοποιεί, γιατί συνεργάζονται, επικοινωνούν, σκέφτονται κριτικά, αναπτύσσουν κοινωνικές ικανότητες, αποκτούν αυτοπεποίθηση, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, επεξεργάζονται λύσεις, μαθαίνουν πως να μαθαίνουν. Η ομαδοσυνεργατικήδιαδικασία αποτελεί επίσης ζήτημα κομβικό για την μάθηση αλλά και την προσωπική ανάπτυξη των παιδιών στο νηπιαγωγείο. Η ομάδα έχει κοινό στόχο και προσφέρει την αίσθηση του ανήκειν, της ασφάλειας, της αλληλεγγύης, ενώ εντός τηςαναπτύσσονται διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις, συναισθήματα, και αυτή η συγκινησιακή ατμόσφαιρα,η οποία στηρίζεται πλέον στην ευχαρίστηση, τη χαρά, την ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων προκαλεί κινητοποίηση που συμβάλει στη μάθηση. Η αξιοποίηση των συναισθημάτων μέσα στην ομάδα αποτελεί στοιχείο που καλλιεργεί τα κίνητρα και την ενεργοποίηση των παιδιών.Γενικά το καλό συγκινησιακό κλίμα συμβάλλει στο δέσιμο της ομάδας και στην κινητοποίηση για μάθηση, ενώ παράλληλα η λειτουργία της ομάδας της τάξης, αλλά και κάθε ομάδας εργασίας μέσα από την αλληλεξάρτηση των μελών για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, δημιουργεί μια δυναμική που είναι κάτι πολύ παραπάνω από το άθροισμα των ικανοτήτων των μεμονωμένων μελών. Δηλαδή οι πολλοί μπορούν να καταφέρουν πολλά περισσότερα από όσα ο καθένας μόνος του. Μέσω της ομαδικής εργασίας τα παιδιά εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους, είναι δυνατό να αλλάξουν συμπεριφορές και στάσεις. Επιπλέον η αποδοχή του ατόμου από την ομάδα έχει ιδιαίτερη σημασία για την αυτοεκτίμησή του και την ψυχική του υγεία.Είναι εύκολο να γίνει κατανοητό γιατί η εξ αποστάσεως διαδικασία«εκπαίδευσης» δεν ικανοποιεί αυτές τις συνθήκες άρα και τους εκπαιδευτικούς στόχους, καθιστώντας την διδακτική διαδικασία αναποτελεσματική.
Η φοίτηση στο νηπιαγωγείο ως δομής της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για τα παιδιά τα οποία βρίσκονται στο οργανωμένο σύστημα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Καταρχάς έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουνεκπαίδευση στο πρόγραμμα σπουδών για δυο έτη, μεγιστοποιώντας κατά αυτόν τον τρόπο τα οφέλη που μπορούν να λάβουν.Η φοίτηση παιδιών διαφορετικών ηλικιών (4-6) στο νηπιαγωγείο έχει θετικές επιδράσεις τόσο στα μεγαλύτερα, όσο και στα μικρότερα παιδιά. Ενδεικτικά αναφέρουμε για τα μεγαλύτερα παιδιά, ότι όταν λειτουργούν υποστηρικτικά σε δραστηριότητες σε σχέση με τα μικρότερα, ενισχύεται η υπευθυνότητά τους, ή τα μικρότερα όταν συνεργάζονται με τα μεγαλύτερα παιδιά, έχουν εμπλοκή σε δραστηριότητες που είναι συνήθως πιο απαιτητικές, ώστε με αυτόν τον τρόπο να ενισχύεται η εξέλιξή τους. Κατά την φοίτηση στο νηπιαγωγείο υπάρχει η δυνατότητα υποστήριξης των παιδιών από δομές και θεσμούς οι οποίοι έχουν την αρμοδιότητα της ανίχνευσης των εκπαιδευτικών αναγκών των παιδιών και φυσικά κατά την διάρκεια της φοίτησης εφαρμόζεται και η πρώιμη παρέμβαση όπου αυτή είναι απαραίτητη. Οι παρεμβάσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν την υποστήριξη του παιδιού σε τμήμα ένταξης, με ειδικό παιδαγωγό σε παράλληλη στήριξη, με ειδικό εκπαιδευτικό ή βοηθητικό προσωπικό ή και σε ειδικό πλαίσιο. Επίσης η φοίτηση στο ολοήμερο τμήμα με τον επιπλέον εκπαιδευτικό χρόνο που προσφέρει, έχει αποδειχθεί ότι υποστηρίζει τα παιδιά και λειτουργεί αντισταθμιστικά αμβλύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες.
Σημαντικό στοιχείο αποτελεί επίσης η σχέση σχολείου και γονέων, που ουσιαστικά αποτελούν δυο μέρη που βρίσκονται σε διάλογο. Ο σκοπός είναι κοινός και για τους δυο εμπλεκόμενους και φυσικά δεν υπάρχει καλύτερη εναλλακτική για την επίτευξή του από την συνεργασία.
Για όλους αυτούς τους λόγους και επιπλέον λόγω της δύσκολης συγκυρίας που ζούμε, η κοινωνία μας χρειάζεται όσο τίποτα άλλο αυτές τις δημόσιες δομές.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
Αλευριάδου, Α., Βρυνιώτη, Π.Κ., Κυρίδης, Α., Σιβροπούλου-Θεοδοσιάδου, Ε. &Χρυσαφίδης, Κ. (2008). Οδηγός Ολοήμερου Νηπιαγωγείου. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Αλευριάδου, Α., Βρυνιώτη, Π.Κ., Κυρίδης, Α., Σιβροπούλου-Θεοδοσιάδου, Ε. &Χρυσαφίδης, Κ. (2008). Οδηγός Γονέαγια το Νηπιαγωγείο. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π., Μπασαγιάννη, Ε. (2007). Οδηγός Νηπιαγωγού, Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί, Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
ΔΕΠΠΣ (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για το Νηπιαγωγείο) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. ΦΕΚ 303 και 304/13-03-2003.
Μπιρμπίλη, Μ. (2011). Οδηγός Εκπαιδευτικού για το πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου, 2014. Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων.
Νάτσια Ελευθερία, νηπιαγωγός
Email: elnatsia@gmail.com
Τηλ: 6946971131.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου